Ματζικερτ 1071. Η Αρχή του τέλους

Ο Ρωμανός Δ' Διογένης

 Παντού παρακμή

Μετά τον θάνατο του Βασίλειου Β΄, μια σειρά εννέα Αυτοκρατόρων, είχε κατορθώσει μέσα σε 40 χρόνια αυτό που δεν είχαν καταφέρει αναρίθμητοι βαρβαρικοί λαοί επί 650 χρόνια: να διαλύσουν την Αυτοκρατορία. Οι συνοριακές φρουρές σταδιακά αποσύρονταν, τα ανατολικά Θέματα αφέθηκαν στη μοίρα τους.

Ήταν Πρωτοχρονιά του 1068 όταν ο 45χρονος Ρωμανός Διογένης εστέφθη Αυτοκράτωρ Ρωμαίων, ονειροπολώντας να αναβιώσει τη δόξα και τη χαμένη δύναμη της Αυτοκρατορίας, σχεδιάζοντας να απαλλάξει τα Θέματα της Μικράς Ασίας από τις επιδρομές των Σελτζούκων Τούρκων, χωρίς όμως, να διαθέτει τα αξιόμαχα φουσάτα (στρατεύματα) των προηγούμενων Στρατηγών -Αυτοκρατόρων ή την υποστήριξη των πολιτικών της Βασιλεύουσας, οι οποίοι προσπαθούσαν από την πρώτη στιγμή να τον εκθρονίσουν.

 Ο Ρωμανός συγκέντρωσε ένα μεγάλο (για τις δυνατότητες της τότε αυτοκρατορίας)  στρατό  50.000-100.000 ανδρών και βάδισε κατά του αντιπάλου.

 Αμα τα πράγματα πάνε στραβά απ' την αρχή...

Από την έναρξη της εκστρατείας όμως, συνέβαιναν μόνο άσχημα  και ανεξήγητα περιστατικά τα οποία έκαναν να χαθεί περισσότερο το εύθραυστο ηθικό των ανδρών: εκείνο το μαύρο περιστέρι που είχε καθίσει στο χέρι του αυτοκράτορα την ώρα που τα πλοία αναχωρούσαν από την Βασιλεύουσα, η ξαφνική κατάρρευση της βασιλικής σκηνής στον πρώτο σταθμό του στρατεύματος και η ανεξήγητη πυρκαγιά στις βασιλικές σκηνές που είχε καταστρέψει τις πολυτιμότερες αποσκευές του. Ακούστηκαν ψίθυροι για δολιοφθορά, αλλά δεν αποδείχθηκε τίποτα. Όλα αυτά έκαναν τον Ρωμανό να θυμώνει έυκολα και να είναι νευρικός. Ένιωθε παντού τριγύρω του το φάντασμα της προδοσίας να τον κυκλώνει. 

Η αυτοκρατορία πριν το Ματζικέρτ

Η πικρή αλήθεια ήταν ότι, ξεκινώντας την εκστρατεία, ο Ρωμανός είχε αφήσει ακάλυπτα τα νώτα του – τόσο σε πολιτικό, όσο και σε στρατιωτικό επίπεδο. Στη Βασιλεύουσα τον επιβουλεύονταν και μηχανορραφούσαν, ο Μιχαήλ Ψελλός, ο Καίσαρας Ιωάννης Δούκας και ο συγκλητικός Νικηφόρος Παλαιολόγος. Τον γιο του Ιωάννη Δούκα, Ανδρόνικο Δούκα,  ο Ρωμανός τον είχε πάρει μαζί του σαν όμηρο (Εαν δηλαδή ο Ιωάννης έκανε τίποτα κατά του Ρωμανού, θα τα πλήρωνε όλα ο Ανδρόνικος).

Η μαχη

Με αυτά τα προβλήματα να μαστίζουν το αυτοκρατορικό στρατευμα ο Ρωμαϊκός και ο Σελτζούκικος στρατός συνατήθηκαν στο Ματζικέρτ το 1071 μ.Χ. Η μάχη στην αρχή πήγαινε καλά για τους Βυζαντινούς όμως την πιο κρίσιμη στιγμή κι ενώ η μάχη θα μπορούσε να κερδιθεί, ο Ανδρόνικος Δούκας πήρε ένα μέρος του στρατού κι έφυγε αφήνοντας το Ρωμανό να μάχεται αβοήθητος.

Ο Αλπ Αρσλάν διασκορπά την φρουρά των Βαράγγων

Καθώς η μάχη εξελίσσονταν, το κέντρο του Ρωμανού απέμεινε να μάχεται ολομόναχο, κυκλωμένο από παντού, εναντίον υπεράριθμων αντιπάλων. Οι κατάφρακτοι Καππαδόκες και οι Γερμανοί Βαράγγοι της αυτοκρατορικής φρουράς πούλησαν ακριβά τη ζωή τους, θερίζοντας τους Σελτζούκους ιππείς. Ο ήλιος είχε πλέον δύσει όταν τα τουρκικά βέλη έριξαν νεκρό το άλογο του Ρωμανού. Εκείνος σηκώθηκε όρθιος, συνεχίζοντας τον λυσσώδη, απελπισμένο αγώνα. Οι Βαράγγοι δημιούργησαν γρήγορα έναν προστατευτικό κλοιό με τις τεράστιες ασπίδες τους, σκορπώντας γύρω τους ένα ανόσιο λουτρό αίματος, στοιβάζοντας γύρω τους έναν σωρό από ακρωτηριασμένους και ημιθανείς Τούρκους. Κανείς δεν εγκατέλειψε τη θέση του. Έμειναν όλοι πιστοί μέχρι το αναπόφευκτο τέλος, το οποίο ήλθε μαζί με το σκοτάδι. Ο ίδιος ο Ρωμανός ήταν από τους τελευταίους που έπεσαν. Όχι νεκρός, αλλά αναίσθητος από αιμορραγία, όταν κάποιο ξίφος τον τραυμάτισε βαριά στο χέρι. Ακόμη και τότε, οι πιστοί Βαράγγοι του τον κάλυψαν με τα πτώματά τους, χωρίς να μπορούν να φαντασθούν πόσο πιο ευεργετικό θα ήταν αν τον είχαν αφήσει να πεθάνει στο πεδίο της μάχης.

Η συνάντηση δυο βασιλιάδων

Το ξημέρωμα της επομένης οι Τούρκοι ανέσυραν το σώμα ενός αναίσθητου πολεμιστή, θαμμένου κάτω από σωρούς πτωμάτων στο επίκεντρο της σφαγής. Υπέθεσαν ότι έπρεπε να είναι ο Αυτοκράτορας και τον οδήγησαν ενώπιον του Σουλτάνου. Ο σουλτάνος των Σελτζούκων,  ο Αλπ Αρσλάν (το όνομα του σημαίνει "γενναίο λιοντάρι")αμφέβαλλε ότι αντίκριζε μπροστά του τον Αυτοκράτορα της Ρωμιοσύνης και ζήτησε αποδείξεις για την ταυτότητά του. Οι Έλληνες αιχμάλωτοι εκλήθησαν να αναγνωρίσουν τον ηγέτη τους και τον προσκύνησαν σύσσωμοι. Ανάμεσα στο καταρρακωμένο πλήθος και ο στρατηγός Νικηφόρος Βασιλάκιος, ο πιστός συμπολεμιστής του Ρωμανού από τις εκστρατείες κάποιου ενδοξότερου, οριστικά χαμένου παρελθόντος, ο οποίος έπεσε με λυγμούς στα γόνατά του. Ο Αλπ Αρσλάν αγκάλιασε τον Αυτοκράτορα και του είπε:

«Μη φοβάσαι, βασιλιά. Θα τιμηθείς όπως ταιριάζει στο υψηλό αξίωμά σου».

Συνειδητοποιώντας αμέσως ότι είχε κερδίσει μία μάχη την οποία δεν άξιζε, ο Σουλτάνος συμπλήρωσε: «…διότι είναι απερίσκεπτος όποιος δεν ανησυχεί μήπως μεταβληθεί η καλή του τύχη»… Λόγια θα αποδεικνύονταν προφητικά, όταν μερικούς μήνες αργότερα, θα υφίστατο κι εκείνος τις συνέπειες μίας απερισκεψίας του.
Κατά τη διάρκεια της αιχμαλωσίας του, ο Ρωμανός ρωτήθηκε από τον Σουλτάνο πως θα του φερόταν εάν η έκβαση της μάχης ήταν η αντίθετη. Ο Ρωμανός δεν δίστασε να του απαντήσει με ωμή ειλικρίνεια.

«Θα σε υπέβαλλα σε βασανιστήρια».

«Εγώ όμως δεν θα μιμηθώ την σκληρότητά σου», του ανταπάντησε ο Αλπ Αρσλάν.
«Ακούω πως ο Χριστός σας, διδάσκει την συγχώρεση προς τους κακούς, αντιτάσσεται στους υπερήφανους και δίνει χάρη στους ταπεινούς».«Την ειρήνη πρεσβεύει ο Θεός μου, και όχι τον σπαραγμό», παραδέχθηκε ο Ρωμανός. «Αν όμως ήσουν εσύ Χριστιανός θα άφηνες τον λαό σου να υποφέρει ανυπεράσπιστος; Ποιός βοσκός αφήνει τους λύκους να κατασπαράξουν το κοπάδι του;».

Οι συνέπειες της Μάχης
Ο Αλπ Αρσλάν άφησε τον αυτοκράτορα ελεύθερο να φύγει, αφού υπέγραψε μαζί του μια πολύ ευνοϊκή, για την ηττημένη Αυτοκρατορία, συνθήκη. Όμως ο Ιωάννης Δούκας και ο Μιχαηλ Ψελλός δεν υπήρξαν το ίδιο γενναιόδωροι απέναντι στον Ρωμανό όπως ο  Σελτζούκος σουλτάνος. Μετά από λίγο διάστημα συνέλαβαν τον Ρωμανό και τον τύφλωσαν με φρικτό τρόπο για να μη μπορεί να είναι πλέον αυτοκράτορας.

Το τέλος του αυτοκράτορα

Το Βυζάντιο 10 χρόνια μετά την μάχη του Ματζικέρτ 

Όντας πλέον κουρελιασμένο, εξαθλιωμένο και τυφλό ανθρώπινο σκουπίδι, ο μέχρι πριν ένα χρόνο   γοητευτικός άνδρας, σύρθηκε μέχρι την Προποντίδα όπου ξεψύχησε στις 4 Αυγούστου 1072. Είχε βασιλεύσει για 1030 τραγικές ημέρες και στους τελευταίους μαρτυρικούς μήνες της ζωής του είχε υποστεί όλα τα βασανιστήρια καρτερικά και αδιαμαρτύρητα, χωρίς ποτέ να κατηγορήσει οποιονδήποτε από τους ορκισμένους εχθρούς του. Η αυτοκράτειρα Ευδοκία πήρε το πτώμα του και το έθαψε στη νήσο Πρώτη. Μέσα στην ατμόσφαιρα της γενικότερης εθνικής τραγωδίας, αλλά και του προσωπικού της δράματος, η έκπτωτη πλέον Αυγούστα θρήνησε ειλικρινά τον θάνατό του, μετανιώνοντας πικρά για όλη εκείνη την υποστήριξη που θα μπορούσε να του είχε προσφέρει, αλλά δεν το είχε κάνει.

Πηγή
Ιστολόγιο : Αρκολέον